Topraksız tarım nedir sorusunun cevabı, bitkisel üretimde toprağa ve toprak işlemeye bağımlılığı ortadan kaldırarak üretimde verimliliği artırmak, farklı teknikler sayesinde üretim miktarını artırmak, yaşam ortamı toprak olan bazı hastalık ve zararlılardan etkilenmek ve uzun vadede üretimde maliyeti düşürmektir. Bitkinin daha hızlı gelişmesi için farklı teknikler ve ortamlar kullanılarak üretimin yapıldığı bir tarım şekli de diyebiliriz.
Topraksız Tarımın Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?
Hidroponik tarım sistemi, toprakta ekime göre önemli avantajlara sahiptir. Modern ekipmanlar sayesinde günümüzde her alanda ekim yapılabilmesi mümkündür. Bu da toprakta yapılan üretime göre daha yüksek verim alınmasını sağlamaktadır.
Besin çözeltisinin içeriğini ve tuz miktarını değiştirerek bitkilerin generatif ve vejetatif büyümesini ayarlamak mümkündür. Besin solüsyonu bitkinin doğrudan kök bölgesine uygulandığı için gübrenin verimi artar ve dolayısıyla daha az su ve gübre kullanılır.
Yetiştirme ortamı olarak kullanılan materyaller steril olduğundan ekimden önce pestisit kullanımına gerek yoktur.
Bitkiler genellikle iklim kontrollü seralarda yetiştirildikleri için hastalık ve zararlılardan ve düşük sıcaklık gibi stres faktörlerinden daha az etkilenirler. Bitki yetiştiriciliğine uygun olmayan tuzlu, taşlı vb. alanlarda üretilebilir.
Toprak işleme, çapalama, yabancı ot kontrolü vb. işlemler olmadığı için işçilik maliyeti daha azdır. Ancak topraksız tarım sisteminin kurulması ve uygulanması için özel bilgi ve deneyim gerektiğinden bu konuda bazı zorluklar ve kalifiye eleman eksikliği çıkmaktadır.
Sera ve hidrofonik kültür sistemi maliyetleri başlangıç için yüksektir. Kesintisiz su ve elektrik enerjisi gereklidir. Üretimde yapılan teknik hatalar, olumsuz etkilerini toprakta yapılan ekime göre daha hızlı ve şiddetli göstermektedir.
Topraksız Tarımla Hangi Bitkiler Yetiştirilebilir?
Topraksız tarım avantajlı bir uygulama olsa da her bitki için bu sistemin uygulanması ve verim alınması mümkün değildir. Topraksız bir ortamda sadece belirli bitkiler büyüyebilir. Bir bitkiyi hidrofonik olarak büyütmek için hızlı büyümeli, büyük boyutlara ulaşmamalı, beslenme dengesizliklerine dayanıklı olmalıdır.
Boyutları son derece büyük bitkiler için topraksız tarım gerçekleştirmek mümkün değildir. Ancak birkaç yıla ihtiyaç duyan bitkilerin topraksız tarımla ürün vermesi zor olacaktır.
Topraksız tarım ile yetiştirilebilecek başlıca bitkiler şunlardır:
Çilek, Marul, Biber, Domates, Salatalık, Nane, Ispanak, Fesleğen, Fasulye.
Dünyada Topraksız Tarım Nerede Başladı? Türkiye’de Uygulanmaya Ne Zaman Başladı?
Bitkileri oluşturan maddeleri belirlemek için topraksız tarım ilk kez 1600’lü yıllara kullanıldı. Dünyada laboratuvar koşulları dışında 1930’lardan sonra tarımsal üretim için uygulanmaya başlandı. Ancak 1960’lardan sonra birçok ülkede ticari üretim için seralarda yaygın olarak kullanılmaya başlandı.
Ülkemizde ise ilk olarak 1980’li yıllarda araştırma çalışmalarında uygulanmaya başlananan topraksız tarım, 1990’lı yıllarda Antalya’da kurulan modern seracılık işletmelerinde ticari üretimde kullanılmaya başlanmıştır.
Ülkemizde Topraksız Tarımda En Çok Hangi Bitkiler Kullanılır?
Dünyada olduğu gibi ülkemizde de sebzelerin yüzde 92’si topraksız tarım işletmelerinde yetiştirilirken, kalan alanda süs bitkileri yetiştiriliyor. En çok yetiştirilen ürünler domates ve biberdir. Çilek ve marul yetiştiriciliği de son yıllarda artış göstermiştir. Antoryum, gül, orkide gibi kesme çiçekler de süs bitkisi olarak üretilmektedir.
Türkiye’de Ne Kadar Topraksız Tarım Üretiliyor? En Çok Hangi İllerde Uygulanıyor?
Dünyada kullanım amacına paralel olarak ülkemizde de topraksız tarım seralarda yapılmaktadır. 2018 yılı verilerinde Türkiye, 77.209 hektar sera alanı ile dünyada ilk 4, Akdeniz ülkeleri arasında ise ikinci sırada yer almaktadır. Ancak modern yüksek teknoloji seralarda topraksız tarım tekniği kullanılmaktadır.
Ülkemizde günümüz verilerine baktığımızda ise sera varlığının yaklaşık yüzde 3’ü (bin 255 hektar) topraksız ortamda üretiliyor. Bu dağılımı ise illere göre ele aldığımızda Antalya bin 984 dekarla ilk sırada yer alıyor. Mersin, İzmir, Manisa, Yalova ve Afyon illeri de topraksız tarım yapılan ve sera alanlarının yaygın olduğu diğer iller arasında Antalya’yı takip ediyor.
Topraksız Tarımın Kolaylıkları Nelerdir?
- Topraksız tarımda bitkiler, sudaki mineral ve besin maddelerine hızla ulaştıkları için daha kısa sürede büyür.
- Kapalı alanlarda üretim yapılarak yılın her mevsimi üretim yapılabilir.
- Bitki, toprakta yer almadığı için sağlığına zararlı böcek, zararlı ve hastalıklardan korunur.
- Suya kolayca salınan bitki kökleri, toprak tarımının aksine birbirine dolanmaz, böylece her bir kök görevini başarıyla yerine getirebilir.
- En temel ihtiyacı aydınlatma sistemi olduğu için her yerde uygun bir sistemle üretim yapılabilir.
- Topraklı tarımın aksine toprağı havalandırmak için çapalamaya, yabancı otlara gerek yoktur.